Četvrtak, 14. 11. u 18 sati
Od plastičnog otpada do bioplastike uz pomoć mikroorganizama
Dr Jasmina Nikodinović Runić, naučni savetnik Instituta za molekularnu genetiku i genetičko inženjerstvo (IMGGI) Univerziteta u Beogradu

Četvrtak, 28. 11. u 18 sati
Forenzika zagađenosti vazduha − mahovine kao dokazni materijal
Dr Mira Aničić Urošević, viši naučni saradnika Instituta za fiziku u Beogradu

Četvrtak, 5. 12. u 18 sati
KVALITET ŽIVOTNE SREDINE I NjEN UTICAJ NA ZDRAVLjE LjUDI
Dr Dubravka Relić, vanredni profesor Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu

Četvrtak, 12. 12. u 18 sati
ANTROPOCEN – NOVO GEOLOŠKO DOBA, DA ILI NE?
Dr Milica Kašanin-Grubin, naučni saradnik Instituta za hemiju, tehnologiju i metalurgiju Univerziteta u Beogradu

 

 

Od plastičnog otpada do bioplastike uz pomoć mikroorganizama

Dr Jasmina Nikodinović Runić

Nagomilana iskorišćena plastična ambalaža postaje sve veći i sve vidljiviji problem kako na globalnom, tako i na lokalnom nivou. Jedan od osnovnih problema sa zagađenjem plastikom jeste taj što 40% plastičnog otpada, ili 128 miliona tona, čini neodrživa plastika namenjena za jednokratnu upotrebu. Većina ovog otpada nije biorazgradiva s obzirom da je polipropilenu potrebno oko 1000 godina da se potpuno razloži u prirodi. S druge strane, mikroorganizmi, čijeg smo postojanja postali svesni tek sa konstruisanjem prvog mikroskopa to jeste od osamdesetih godina sedamnaestog veka, nam odvajkada omogućavaju normalan život na planeti Zemlji. Mikroorganizmi su rasprostranjeni u svim sferama životne sredine: u svim vodama, deo su litosfere u kojoj utiču na formiranje zemljišta, naseljavaju i atmosferu, a i druge organizme, uključujući i čoveka. Njihov značaj se prvenstveno ogleda u kruženju materije kroz razlaganje najrazličitijih organskih jedinjenja, što je našlo primenu u zaštiti životne sredine putem bioremedijacije.

Na ovom predavanju biće reči o tome da li mikroorganizmi mogu da nam pomognu da “očistimo” prirodu od plastičnog otpada, kao i o mikroorganizmima koji mogu da sintetišu prirodnu bioplastiku (polihidroksialkanoate) kao inovativnu alternativu petrohemijskoj plastici.

 

Forenzika zagađenosti vazduha − mahovine kao dokazni materijal

Dr Mira Aničić Urošević

Ne postoji ništa suštinskije za funkcionisanje čoveka od udisanja svežeg i čistog vazduha. Međutim, danas, zagađenje vazduha predstavlja jednu od glavnih pretnji po zdravlje ljudi ali i ostalih živih bića i životnu sredine uopšte. Zagađenje vazduha ne poznaje granice, lako se transportuje i širi obuhvatajući razvijene i nerazvijene zemlje, gradske i seoske sredine, otvoreni i zatvoreni prostor. Zbog izražene promenljivosti koncentracije zagađujućih supstanci u vazduhu praktično je nemoguće organizovati  dovoljno reprezentativano merenje i praćenje (monitoring) kvaliteta vazduha.

Najbolje pokazatelje kvaliteta nekog ambijenta predstavljaju organizmi koji žive u njemu. Međutim, neophodno je odabrati organizme (ili njihove delove) koji pouzdano odražavaju kvalitet sredine u kojoj borave. Kada je reč o zagađenju vazduha, najbolji dokazni materijal predstavljaju mahovine.

Mahovine su primitivni organizmi koji nemaju razvijen korenov sistem već svojom velikom nadzemnom površinom, bez postojanja fizičkih barijera (kutikule), lako usvajaju nutrijente i vodu iz vazduha, a sa njima i prisutne zagađujuće supstance. Mahovine se hrane iz vazduha i to je polazna osnova za pretpostavku da se kvalitet okolnog vazduha odražava u sastavu njihovog tkiva. Mahovine se najčešće posmatraju kao hrana za irvase, ali istorijski gledano, one su korišćene i kao pelene, kao gorivo (treset), za prečišćavanje otpadnih voda, u farmaciji za izolovanje nekih aktivnih komponenti, ali i kao biomonitori kvaliteta vazduha. Pošto se radi o zimzelenim vrstama koje nastanjuju skoro sva staništa osim morskih moguće je organizovati dovoljno gustu mrežu mernih mesta na svim meridijanima i u svim godišnjim dobima. Stoga je potencijal mahovina za biomonitoring zagađenja vazduha ogroman i trebalo bi ga iskoristiti kao dokazni materijal za prepoznavanje zagađivača i nivoa zagađenja na velikim površinama i mestima nepristupačnim za merne instrumente.

 

Kvalitet životne sredine i njen uticaj na zdravlje ljudi

Dr Dubravka Relić

Zdravlje ljudi usko je povezano sa kvalitetom životne sredine, a nauka koja se bavi proučavanjem kvaliteta životne sredine je hemija životne sredine. Hemija životne sredina je nauka o nastanku, transportu, reakcijama, efektima i sudbinama različitih hemijskih supstanci u svim njenim sferama: hidrosferi, atmosferi, geosferi, biosferi i antroposferi. Antroposfera je deo životne sredine koju je čovek „stvorio“ i koju koristi. To je sfera gde zagađujuće supstance nastaju i iz koje se „rasprostiru“ u ostale sfere. Pored hemijskih supstanci rizici koji potiču iz životne sredine mogu biti izazvani fizičkim i biološkim faktorima, kao i njihovim uzjamnim dejstvom. Kvalitetna životna sredina obezbeđuje osnovne potrebe, u pogledu čistog vazduha i vode, plodnog zemljišta za proizvodnju hrane kao i energetskih i materijalnih izvora za industriju. Istovremeno, zagađena životna sredina predstavlja sveobuhvatni medijum u kome su ljudi izloženi zagađenom vazduhu, buci i opasnim hemikalijama….

Na osnovu studije Svetske zdrastvene organizacije u 2012. godini, 12,6 miliona smrtnih slučajeva na globalnom nivou može se pripisati modifikovanim faktorima životne sredine, što predstavlja 23% svih smrtnih slučajeva i 26% smrtnih slučajeva među decom mlađom od pet godina.

Zagađenje vazduha predstavlja najveći zdravstveni rizik u Evropi, i povezan je sa nastankom srčanih bolesti, moždanih udara, plućnih bolesti i raka pluća. Izloženost opasnim hemikalijama je takođe jedna od ključnih zabrinutosti jer ljudi mogu biti izloženi širokom spektru hemikalija u svom svakodnevnom životu, putem zagađenog vazduha i vode, potrošačkih proizvoda i ishrane. Uticaji klimatskih promena takođe predstavljaju neposrednu pretnju po zdravlje, u smislu toplotnih talasa i promena u obrascima zaraznih bolesti i alergena. Sve veći broj dokaza upućuje na to da rizici po ljudsko zdravlje koji potiču iz životne sredinu nisu ravnomerno raspoređeni, već neproporcionalno utiču na socijalno ugrožene i ranjive grupe stanovništva.

 

Antropocen – novo geološko doba, da ili ne?

Dr Milica Kašanin-Grubin

Nova istraživanja dokazuju da je obim i intenzitet promena na Zemljinoj površini, uključujući predele, vodene tokove i ekosisteme, izazvane ljudskom aktivnošću toliko prepoznatljiv i značajan da se smatra da je otpočelo novo geološko doba, po imenu antropocen. Ukratko, antropocen označava početak ljudske dominacije nad ekosistemima.

Kroz geološku istoriju, granice između perioda su označene pojavom ili nestankom organizama, tj. fosilnih ostataka. Takođe, važno je naglasiti da neke geološke granice karakterišu geohemijski markeri na primer teorija o iridijumskoj anomaliji na prelazu između krede i neogena, za koju se smatra da je uzrokovana udarom meoterita.  Početak antropocena još uvek nije jasno određen, i predloženi datumi variraju od industrijske revolucije, unazad do neolita, pa čak i do pleistocena.  Bez obzira na početak, izvesno je da će antropocen obeležiti brojni fenomeni kao što su pojave sintetičkih organskih jedinjena, radionukleida, promena kiselosti okeana, nestanak brojnih vrsta i sl.

Na ovom predavanju biće reči o tome koje su promene u antropocenu najvidljivije, a koje će imati najdalekosežnije posledice, i kako će te promene prema predviđanjima naučnika biti zabeležene u geološkoj istoriji Zemlje.