https://sefem.org/
POSTATI I BITI UDOVICA U SRBIJI DANAS (18.10)
Predavanje se odnosi na deo rezultata istraživanja udovica u Srbiji, koje je sproveo istraživački tim Instituta za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu. Objavljeni su u jedinstvenoj, originalnoj, prvoj te vrste, sociološkoj monografiji – O udovicama ili o jednoj društvenoj nepravdi, autorki Mirjane Bobić i Slađane Dragišić Labaš iz 2020., u izdanju Filozofskog fakulteta. Monografija je dobila nagradu „Anđelka Milić“ Sekcije za feministička istraživanja i kritičke studije maskuliniteta (SEFEM) Srpskog sociološkog društva. Predmet istraživanja je procesualnost prelaska u udovištvo iz ugla žena/majki, različitih generacija i obrazovanja. Reč je o studiji slučaja dve grupe žena: civilnih i ratnih udovica (ukupno 30). Prve su se suočile sa smrću muža u mirnodopskim uslovima, a druge kao posledica oružanih sukoba u Hrvatskoj, odnosno bombardovanja na Kosovu i Metohiji, tokom i krajem 1990-tih. Mirnodopske udovice iz našeg uzorka su nešto starije (imaju u proseku 43 godine, ratne 31), imaju duplo manje dece (prosečno 1.5 prema 1.9 kod ratnih), i deca su im bila odraslija (17 godina prema 8), kada su ostala bez oca. Doživevši veliki, često i iznenadni stres, ove su žene/majke prošle traumatičan i dug put lične i porodične transformacije, oslanjajući se na sopstvene snage, raznovrsne strategije snalaženja i društvene mreže, ali generalno, bez veće socijalne podrške. U posebno teškoj situaciji bile su ratne, koje su na zvaničan izveštaj o smrti supruga čekale po nekoliko meseci, pa čak i do 10 i više godina, što je odlagalo regulisanje pravnog statusa njih i njihove dece, te kakvu takvu socijalnu podršku (penzije, invalidnine). Ratne udovice, izbeglice i raseljene, bile su u značajno težoj situaciji i morale su da ulože dodatne napore, u odnosu na mirnodopske, da “skrate period tugovanja” i da se što pre adaptiraju na nove životne okolnosti. Ratne udovice su u odnosu na civilne, imale više zdravstvenih problema (karcinomi, problem sa štitnom žlezdom, visok pritisak, itd), duže su se lečile od psihičkih tegoba, a sve to u uslovima borbe za golo preživljavanje. U istraživanju se pokazalo da su “žrtvovanje za decu”, tradicionalne norme i društveni pritisak nadvladali lične želje i potrebe žena, što se očituje i u tome da nijedna udovica ne razmišlja o novom partnerstvu. Ipak, iz analize narativa se vidi da je lična i porodična transformacija udovica stvorila i jednu, nenameravanu, ali pozitivnu posledicu – suočila je ove dojučerašnje supruge sa rodnim identitetom i omogućila rodnu emancipaciju, izlazak iz (muške) senke, u okolnostima re-patrijarhalizacije, posebno naglašenom tokom ratova, ali i od početka postsocijalističke društvene promene.
Mirjana Bobić je redovna profesorka na Odeljenju za sociologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Predaje i istražuje teme iz domena socijalne demografije, sociologije porodice, rodnih studija, populacionih politika, studija migracija i starenja i podmlađivanja. Više od dve decenije je aktivno angažovana u istraživanjima Instituta za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu. Predsednica je Demografskog društva Srbije.
Slađana Dragišić Labaš je redovna profesorka na Odeljenju za sociologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Predaje i bavi se istraživanjima tema iz oblasti psihijatrijske sociologije, sociologije mentalnih poremećaja i sociologije društvenih devijacija, bolestima zavisnosti, kao i sistemskom porodičnom psihoterapijom i grupnom terapijom, teorijski i u praktičnom radu. Više od jedne decenije je aktivno angažovana u istraživanjima Instituta za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu.
BITI ŽENA U ANTIČKOJ GRČKOJ (25.10)
Istraživanja grčke antike, zakona, statusa koji su žene imale, ali i njihove svakodnevice i društvenih uloga, nesumnjivo ukazuju na veoma dugu tradiciju patrijarhata. Pa ipak, zakonske regulative, zagarantovana prava i status žena se u grčkom svetu katkada veoma razlikovao. Jedna od odlika patrijarhata jeste i njegova prilagodljivost raznovrsnim društvenim sistemima i uređenjima. Kao primer nejednakih modela uzeću Atinu i Spartu. U slavno doba klasične Grčke, Atinjanke su bile u veoma nepovoljnom položaju, imajući daleko manja zakonska prava od žena ratničke Sparte koje su upravo zahvaljujući militarističkoj orijentisanosti čitavog društva i važnosti koji su imale kao majke budućih ratnika, uživale veću samostalnost. Pa ipak, istraživanja iz oblasti antropologije antičkih svetova i izučavanja ženske svakodnevice, ponudila su kompleksniju perspektivu i pružila uvide u to da ni Atinjanke nisu bile potpuno lišene moći. U predavanju ću se usredsrediti upravo na specifičnosti i paradokse atinskog društvenog života u kojem su žene bile lišene zakonskih prava, ali su ipak uspevale da deluju u javnom prostoru, pre svega kroz ritual.
Lada Stevanović je viša naučna saradnica u Etnografskom institutu SANU. U istraživanjima kombinuje savremene antropološke teme i teme iz oblasti antropologije antičkih svetova sa posebnim osvrtom na rodnu perspektivu i preispitivanje konstrukcije rodnih identiteta kroz sinhroniju i dijahroniju. Bavi se i recepcijom antike. Objavila je dve monografije: Laughing at the Funeral: Gender and Anthropology in the Greek Funerary Rites (nagrada EI SANU 2011) i Antika i mi(t): preispitivanje dominantnih tokova recepcije antike (EI SANU i KARPOS 2020). Sa Miroslavom Lukić Krstanović i Mladenom Prelić dobila je Nagradu „Anđelka Milić“ 2021. za projekat Položaj naučnica u društvu i na tržištu rada u Srbiji (Etnografski institut SANU i Unesko).