Javno vođenje kroz izložbu STOMAK, Preobraženje/Transfiguracija, Marije Đurić u petak 1.4.2022. u 18 časova.
Kroz izložbu STOMAK vodiće autorka Marija Đurić, sa gostima: Jovanom Markovićem, teoretičarom umetnosti i medija, koji je i autor teksta u katalogu, i Vladimirom Živanovićem, diplomiranim psihologom.
STOMAK / PREOBRAŽENjE ILI TRANSFIGURACIJA
predstavljaju u isto vreme prirodnu i natprirodnu pojavu, životnu, društvenu, religioznu…promenu koju možemo doživeti spontano, neprimetno ili uz određene otpore i turbulencije. Tehnologija ulepšavanja “selfi” fotografija, filtera “lepote”, trenutno pomaže, olakšava, ali i odmaže prihvatanje neminovnosti fizičkih promena. Lepota ili ružnoća ženskog tela diktirana kroz medije, menja se poput modnih trendova. Zrelo telo ovekovečeno je najlepšim aktovima starih majstora, daleko je od svih današnjih modela diktiranih stereotipa. U borbi sa sobom i svojim telom, kroz medij slike, poput starih majstora svom telu vraćam stari sjaj. Trenuci pred ogledalom, dugotrajni ili u prolazu su igra sa vremenom. Svaki odraz promene, bio lep ili ružan, fotografisan je nasumično mobilnim telefonom. Neobični uglovi, perspektive i skraćenja, otkrivaju nove dimenzije gledanja i značenja. Prepoznatljiva forma postaje manje bitna, slike posebno kadriranih delova, deluju apstraktno i nose iluziju bespredmetnosti. Telo, koža, pregibi, prevoji, udubljenja, draperije, meko i svedeno modelovani u kvadratno ograničenim okvirima, simbolišu granice telesne intime koji odišu senzualnošću i erosom. Kadrirani delovi kroz formu slike otvaraju i beskrajne mogućnosti preobražavanja kompozicije. Reči publike koja je pratila stvaranje ovih slika, kojima bi ih opisali, postaju i njihova značenja. Izložbu čini kompozicija od 35 slika, pretežno kvadratnih oblika, ulja na platnu.
Marija Đurić, autorka
MEDITACIJE NAD TELOM
“Uopšte je najnedokučivije ono što nam nije dato da se izmisli i izračuna iz glave — ljudsko telo” Mihail Epštejn, Filozofija tela
Kontemplirajući nad slikama Marije Đurić razmišljam kako jedan ogromni deo istorije umetnosti obuhvata različite predstave ljudskog tela. Fascinacija umetnika telesnošću je sama po sebi fascinantna. Potreba da se telo ili njegov pokret uhvate, ukrote putem slike, ima u sebi nečeg opsesivnog. Razmišljam o tome kako bi bilo da se sve moguće predstave tela kroz istoriju umetnosti spoje u jedan nesagledivi kolaž ili da nam se ređaju kao slajdovi; gledajući to svedočili bismo grandioznom snu čovečanstva da pronikne u tajnu tela, a to znači tajnu života.
Takođe, razmišljam i o vremenu u kome živimo, a koje gaji paradoksalan odnos prema telu: s jedne strane, briga o njemu nikada nije bila veća, brojimo kalorije koje unosimo, vežbamo, koristimo razne preparate kako bismo telo usporili u njegovoj prirodnoj trošnosti, dok se istovremeno čini se da je potreba za telesnim kontaktom sve manja, selimo se u virtuelne svetove, u kojima smo postali potpuno eterični, dodirujemo se lajkovima, kao da nam je telo postalo nedovoljno ili nepotrebno.
Sve te asocijacije kreiraju polje iz kog sagledavam Marijine slike i koje mi zato deluju nostalgično, kao poziv da se iz racionalnog i informatičkog sveta vratimo u telo, a zbog njihovog karakterističnog stila, plavih i ljubičastih tonova i svojevrsne izmaglice, još je jači osećaj da posmatram neki davni san kog se ne mogu u potpunosti prisetiti.
Delovi i naznake, igra skrivanja i otkrivanja, jeste ono što čini suštinu erotike, za razliku od transparentne i zato banalne pornografije, takođe sveprisutne u današnjem vremenu, koja nas svojom hiperseksualnošću i hipertelesnošću, ponovo paradoksalno, odvlači i od seksualnosti i od tela u prostor mentalnog. U tom smislu, Marijine slike već su po svom pristupu erotične, jer se baziraju na fragmentima tela i tako provociraju našu želju da obuhvatimo celinu. Fragmentarnost je, međutim, samo jedna odlika kojom se pojačava napetost naše želje; druga bi bila izvesna nejasnost, nemogućnost da raspoznamo, na pojedinim slikama, da li se radi o delovima jednog tela ili o isprepletanim telima.
Stiče se utisak da je telu na slikama najčešće ugodno, da to nisu grčevi, nego gibanja koja stvaraju prijatnost, da je telo svesno sebe i da uživa sa sobom i u sebi. Već pomenuta plava i ljubičasta sugerišu i neku vrstu smirene, ohlađene erotike, kojoj je možda i lepo bez kontakta, bez grčevite potrebe za drugim, dok jarke boje (crvena, žuta ili narandžasta) povremeno iskrsavaju i to na pojedinim rubovima, graničnim prelazima, kao nagoveštaj pulsiranja života i proplamsaj želje.
Ipak, prisutni su i radovi na kojima je telo napetije, a zanimljivo je da se najčešće radi o rukama, jer ruke su najdelatnije prilikom kontakta, njima najpre posežemo za stvarima ili drugim bićima. Na Marijim slikama ruke su obično u dodiru sa nekim materijalom: vidimo šaku koja grabi čaršav (ili nešto nalik tome) i šaku koja je zavučena/zarobljena u procep između dve plave mase (ne može se sa sigurnošću zaključiti o čemu se radi). Ova druga ruka je i u naglašenom kontrastu sa onim što je okružuje, ponovo imamo sukob toplijih i hladnijih boja, a njen položaj sugeriše istovremeno želju za skrivanjem i utočištem, ali i penetraciju.
Nešto nas tera da ruku zavučemo u takve pukotine. To nije racionalno objašnjivo, već je visceralno iskustvo i takve momente hvataju slike Marije Đurić, zato je o njima i teško pisati, jer je jeziku teško da izrazi taktilno. Njene slike slike dotiču nas na dubljem nivou, sa one strane mentalnog, gde telesno dodiruje podsvesno, nalik tehnikama meditacije. Zato se čini da su Marijine slike na korak od haptičke umetnosti, umetnosti taktilnog, te bi se njen autorski razvoj, zašto da ne, mogao zamisliti i u tom pravcu koji bi i doslovno u recepciju umetničkog dela uključio i dodir.
Poseban ugao iz kojeg posmatram ove slike mogao bi se, uslovno rečeno, nazvati postmodernim. Zanimljiv postupak da na svojim slikama rekriera klasična vajarska dela (Berninija i Mikelanđela) predstavlja dijalog sa tradicijom, ali ne u smislu intelektualističke citatnosti, već u službi sopstvene poetike koja je okrenuta senzualnosti. Nju ne interesuju toliko značenja i značaj ovih dela u kontekstu istorije umetnosti, već ih tretira kao i druga tela na svojim slikama, od njih uzima one oblike i prevoje koji je intrigiraju svojom formom. Može se reći da je vajarstvo po svojoj prirodi taktilnije od slikarstva, te je stoga zanimljivo kako se ovim klasičnim delima upravo kroz slikarski medij čak i pojačava erotična komponenta, putem svođenja na fragment, što je, kao što smo videli, stilska domimanta celokupne izložbe. Imajući u vidu da su dela starih majstora, samim svojim prisustvom u kanonu, na neki način izgubila svoje neposredno i čulno dejstvo i postala više činjenice kulture, Marijine slike, tako što fokus prebacuju na delove i detalje, deluju kao poziv da se ponovo zagledamo i pronađemo u ovim delima ono što jeste prisutno, ali što nam je teško da uočimo kroz svojevrsni civilizacijski filter, kroz koji neminovno gledamo sva klasična dela.
Još jedna sveprisutna pojava današnjice koja i te kako ima veze sa našim odnosom prema telu jesu takozvani selfie snimci. Fenomen selfija se može razumeti kao pomenuta paradoksalna fascinacija modernog čoveka sopstvenom pojavom/telom a koja takođe, poput pornografije, predstavlja simboličku smrt telesnosti. Zato je interesantno da je jedna slika Marije Đurić očigledna rekonstrukcija selfija, a ona je i mogući ključ koji nam se nudi da i druge slike sagledamo u tom kontekstu. Slično kao i u dijalogu sa vajarskim radovima, rekreacija selfija slikarskim tehnikama predstavlja vrlo efektan pristup koji nas navodi da poredimo medije: dok ekspresivnost slike afirmiše senzualnost i telesnost, selfi, kao doslovna reprodukcija stvarnosti, senzualnost iscrpljuje i svojim beskonačnim umnožavanjem zapravo poništava.
Centar tela, ali neki bi rekli i bića uopšte, jeste — stomak. Kao jezgro iz koga nastaje život, ali i u kome se skuplja egzistencijalni strah, stomak kao motiv i naslov izložbe može se posmatrati i kao izvor iz kojeg su sve druge slike izašle, ali i sfera koja ih sve objedinjuje. Povratak telu, shvaćen u tom kontekstu, na slikama Marije Đurić predstavlja i povratak sebi, u jednom dubljem, duhovnom smislu, kao smirenje, prihvatanje, nežni dodir sa sobom, povratak celini i centru. Sve se to najpre da osetiti iz stomaka, a ne iz uma, te stoga i ovaj tekst ne predstavlja analizu, već samo poziv na jedan takav, meditativni kontakt sa ovim slikama.
Jovan Marković
teoretičar umetnosti i medija
Biografiju umetnice možete pročitati ovde.